Alan Derinliği

(Depth of Field)

Alan Derinliği ile ilgili terimler ve ingilizce karşılıkları:

Aperture: Diyafram

Depth of Field: Alan Derinliği

Depth of Field Preview: Alan Derinliği Önizleme

Diyafram Öncelikli Çekim: Aperture Priority (Canon AV modu, Nikon ve diğer modellerde A modunda çekim)

Odak Uzaklığı: Focal Length

Alan derinliği, netleme yapılan objenin önü ve arkası arasındaki bölgenin net olarak görülebilen uzunluğu olarak tanımlayabilriz. Alan derinliği, fotoğrafı diğer sanat dallarından ayıran önemli bir özelliktir. Çekilmek istenen fotoğraf için seçilen alan derinliği fotoğrafçılar arasında farklılıklar gösterebilir ve görecelidir.

Bu yazımızda Alan Derinliğinine etki eden faktörleri vereceğimiz örneklerle nasıl kullanılabileceğimizi birlikte göreceğiz.

F-Stops

Lensinizdeki farklı açıklıklar f/stoplar, f/sayıları veya f/değerleri adı verilen bir dizi rakamlarla ifade edilir. F-değeri odak uzaklığının efektif diyafram çapına bölünmesi ile elde edilir. Her bir f/değeri lensden geçen belli bir ışık değerini temsil eder.

Daha küçük sayılar açık diyafram f/değerlerini, daha büyük sayılar daha kısık diyafram f/değerleri ile ifade edilirler. Kısık diyaframı ifade eden büyük sayılar lensden daha az ışık geçişine neden olur. 1 Stopluk ölçekde her bir f/değeri arasında bir adım yukarı geçiş (f:8 den f:11 örneğin) geçen ışık miktarını tam olarak yarıya indirir. Dolayısı ile poz miktarı da yarıya iner. Diyafram ölçekleri bu yazının en sonunda gösterilmiştir.

Alan derinliğine üç faktör etki eder:

1.Diyafram Açıklığı (f değeri olarak da ifade edilir)

2.Lens üzerinde seçilen Odak Uzaklığı

3.Konuya Olan Uzaklık (çekim mesafesi)

ALAN DERİNLİĞİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE KISACA BAKALIM:

     

1.Daha kısık diyafram daha fazla alan derinliği verir. (Diğer iki faktör: çekim mesafesi ve odak uzaklığı tetstde aynı değerde tutulmuştur) Yukarıda verilen örnekte:

Soldaki Fotoğrafda çekim değerleri: lensin odak uzaklığı 70 mm, çekim mesafesi 130 cm, diyafram açıklığı f/2.8, ISO Değeri 200 dür.

Sağdaki Fotoğrafda çekim değerleri: lensin odak uzaklığı 70 mm, çekim mesafesi 130 cm, diyafram açıklığı, f/11, ISO Değeri 200 dür.

Soldaki fotoğrafda  daha az alan derinliği (netlik derinliği) olduğu görülür. Erkek Manken Netleme noktası olarak seçilmiştir.

     

2.Odak uzaklığı kısaldıkça alan derinliği artar. (diğer iki faktör: diyafram açıklığı ve çekim mesafesi tetstde aynı değerde tutulmuştur) Yukarıdaki Örnekte:

Soldaki Fotoğrafda çekim değerleri: Çekim mesafesi 140 cm, diyafram açıklığı  f:5.0, odak uzaklığı 70mm, ISO değeri 200 dür.

Sağdaki Fotoğrafda çekim değerleri: Çekim mesafesi 140 cm, diyafram açıklığı  f:5.0, odak uzaklığı 24 mm, ISO değeri 200 dür.

24 mm lens (veya odak uzaklığı) ile yapılan çekimde alan derinliğinin 70 mm odak uzaklığında yapılan çekime göre daha fazla olduğu görülür. Erkek biblo netleme noktası olarak seçilmiştir.

      

3.Çekim mesafesi arttıkça, alan derinliği artar. (diğer iki faktör: diyafram açıklığı ve odak uzaklığı tetstde aynı değerde tutulmuştur) Yukarıdaki Örnekte:

Soldaki Fotoğrafda çekim değerleri: Çekim mesafesi 100 cm, diyafram açıklığı  f:6.3, odak uzaklığı 35 mm, ISO değeri 200 dür.

Sağdaki Fotoğrafda çekim değerleri: Çekim mesafesi 400 cm, diyafram açıklığı  f:6.3, odak uzaklığı 35 mm, ISO değeri 200 dür.

4 metre mesafeden yapılan çekimde (sağdaki fotoğraf) Netlik /Alan derinliği 1 metreden (soldaki fotoğaf) yapılan çekime göre daha fazla olduğu görülür. Erkek Manken netleme noktası olarak seçilmiştir.

Alan derinliğinin diğer önemli özelliği: netleme yapılan konunun önündeki net mesafe konunun arkasındaki net mesafeden daha kısadır. Soldaki fotoğrafda bibloya netleme yapılmıştır. 70 mm odak uzaklıgına ve f:5.0 diyafram açıklığında çekim yapılmıştır. Biblo ve şişeler makineye göre 10 cm eşit aralıklarla dizilmişledir. Etiketler üzerindeki yazılar inceleniğinde biblonun arkasında kalan şişe etiketlerindeki yazıların öndekilere göre simetrik dizilimde daha net ve anlaşılır olduğu görülmektedir. Kadın biblo netleme noktası olarak seçilmiştir.

4. Artırılmış Etki : Her üş değişken – Diyafram – Odak Uzaklığı ve Konuya olan mesafeniz aynı anda üçü üzerinde alan derinliğini artırıcı veya azaltıcı yönde düzenleme yaptığınızda alan derinliğinin azalması veya arrtması etkisi daha şiddetli olacaktır.

NE ZAMAN AÇIK NE ZAMAN KISIK DİYAFRAM KULLANMALI?

Bilinçli bir fotoğrafçı hangi durumlarda az veya fazla alan derinliği ve   kullanması gereken diyafram değerini bilir.

• Genellikle manzara fotoğraflarında kompozisyonun her noktasının net olması istenir bu nedenle kısık diyafram değerlerinin kullanılması (35 mm makineler SLR /D-SLR için f:11, f:16) yani alan derinliğinin artırılması önerilir. Soldaki manzara fotoğrafında f:16 diyafram değeri kulanılmış ve netleme noktası için sağdaki ağaç gövdesi seçilmiştir.

• Portre ve yaşam fotoğraflarında, ön ve arka plan ilişkisinin birlikte gösterilmesindeki niyetin ne olduğu ve vurgunun ne olduğuna bağlı olarak alan derinliği (diyafram değeri) tercihleri farklılık gösterir. Burada omak neye benzer? izlenimi yaratılmak istenen yaşam ve manzaranın içiçe olduğu fotoğraflarda yüksek alan derinliği tercih edilmesi önerilir. Bazı durumlarda istenmeyen arka plan detayının esas vurgulanmak istenen konudan dikkati alıp götürmemesi için açık diyafram (küçük f değerleri f:1.4, f:2.8, f:3.5…) kulanılarak soyutlamaya gidilebilir. Yukarıda solda Taş-Makas-Kağıt oyunu oynayan çocukların çekiminde 2.8 diyafram değeri kullanılmış, netleme çocukların yüzü ve el bölgesine yapılmıştır.

Benzer şekilde macro veya close-up çekimlerde alan derinliği oldukça sınırlı kullanılır.

Alan Derinliği Ön İzleme Tuşu

TTL (through the lens) kameralar için seçilen diyafram, odak uzaklığı ve çekim mesafesi için alan derinliğinin durumu alan derinliği ön izleme tuşuna basılarak çekim öncesinde kontrol edebiliriz. Solda Canon Mark II için marka etiketinin yanında alan derinliği ön izleme tuşunu görüyorsunuz. Makine imalatşısı ve makine modeline göre tuşun yeri farklılık gösterebilmektedir.

Sırası ıle 1, 1/2 ve 1/3 stop aralıklarında kullanılan F/Scale ölçekleri aşağıdaki gibidir.

Manuel lenslerin yaygın olarak piyasaya verildiği dönemde 1/2 dtop adımlarla lensler üretilirken,

günüzde imalatçılar 1/3 stopla degişen daha kısa diyafram aralıklarında lens üretimi yapmaktadırlar.

Vedat Konyalı

www.vedatkonyali.com